Zgodnie z przepisami ustawy z dnia 5 sierpnia 2015 r. o nieodpłatnej pomocy prawnej, nieodpłatnym poradnictwie obywatelskim oraz edukacji prawnej (Dz.U. z 2020 r. poz. 2232 i z 2021 r. poz. 159) nieodpłatna pomoc prawna i nieodpłatne poradnictwo obywatelskie przysługują osobie uprawnionej, tzn.:
- osobie, która nie jest w stanie ponieść kosztów odpłatnej pomocy prawej,
- również sobie fizycznej prowadzącej jednoosobową działalność gospodarczą niezatrudniającą innych osób w ciągu ostatniego roku.
Nieodpłatna pomoc, jak sama nazwa na to wskazuje, jest udzielana bezpłatnie. Koszty udzielania takiej pomocy są pokrywane ze skarbu państwa. Osoby uprawnione nie płacą za uzyskaną pomoc. W ramach nieodpłatnej pomocy osoby uprawnione mogą skorzystać z trzech różnych usług, których zakres został krótko przedstawiony poniżej.
Nieodpłatna pomoc prawna jest udzielana przez prawników, z reguły adwokatów lub radców prawnych. Pomoc ta jest kierowana do osób, które potrzebują pomocy prawnej (np. dowiedziały się o pozwie lub zajęciu komorniczym, z którym się nie zgadzają, mają problem z zawartą umową, ZUS odmówił im wypłaty emerytury) i polega z reguły na:
- udzieleniu informacji jak, z prawnego punktu widzenia, wygląda sytuacja osoby uprawnionej oraz jakie są jej prawa i obowiązki,
- w jaki sposób osoba uprawniona może rozwiązać swój problem prawny,
- sporządzeniu projektu pisma, z wyłączeniem pism procesowych w toczących się postępowaniach przygotowawczym, sądowym lub sądowo administracyjnym,
- sporządzeniu projektu pisma o zwolnienie od kosztów sądowych lub ustanowienie pełnomocnika z urzędu,
- poinformowaniu o kosztach postępowania sądowego i ryzyku finansowym związanym ze skierowaniem sprawy do sądu.
